Şirketler için Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları

İş dünyasında işler her zaman beklendiği gibi gitmeyebilir. İki taraf, örneğin şirketler, anlaşmazlık içinde olduğunda ve kendi aralarında çözemediklerinde, yol genellikle devlet mahkemelerine çıkar. Olağan mahkeme işlemleri genellikle çok uzun zaman alır ve çok fazla bürokrasi içerir. Özellikle hızlı, dinamik ve esnek ekonomide, şirketler bu anlaşmazlıkları çözmek için hızlı ve etkili bir yol arayışındadırlar.

Tahkim yargılaması çerçevesinde tahkim mahkemeleri bu özel arayış için bir imkan yaratmaktadır. Bu tahkim mahkemeleri, ihtilaflı tarafların tahkim anlaşması olarak adlandırılan bir sözleşme akdederek yetkilendirdikleri devlet merkeziyetsiz mahkemelerdir. Hakem heyeti, yalnızca bu tahkim anlaşmasından yetkisini alarak hakem kararları olarak adlandırılan, uyuşmazlığın tarafları üzerinde yasal olarak bağlayıcı ve devlet mahkemelerinde uygulanabilir nitelikte bir hüküm verir.

Tahkim Usulü

Milli tahkim usulü, [AST1] Alman Medeni Usul Kanunu’nda ( ZPO ) §§ 1025 ZPO’da düzenlenmiştir. Tahkim sözleşmesi de, özünde bir sözleşme olması nedeniyle, taraflar, sözleşme yapma serbestisi ilkesi çerçevesinde hareket ederek ve çeşitli tahkim usullerinden birini seçerek mevcut durum ve koşullara göre uyarlayabilmektedir. Tahkim sözleşmesi ile, taraflar sadece ihtilaflarını tahkimde çözme isteklerini değil, aynı zamanda çözüme hangi süreçle varılacağını da belirtmektedirler.

Tahkim yargılamasında ilk adım, tahkimi isteyen tarafın diğer tarafa, uyuşmazlığın konusunu ve tahkim anlaşmasına atıfta bulunulduğunu gösterir irade beyanıdır. Bunu, tarafların belirleyeceği hakemlerin atanması izlemektedir. Kural olarak, her bir taraf için birer tane olmak üzere iki hakem ve bu hakemlerin seçtiği bir başkan (hakem) vardır. Hakemler ve başkan kısmen bir tarafa aittir, yine de tarafsız ve bağımsız olmalıdırlar. Devlet mahkemelerinin aksine, sözlü bir duruşma tahkim usulünde yalnızca isteğe bağlı olarak kabul edilir. Ayrıca, tahkim kurulunun zorlayıcı yetkisi yoktur ve örneğin zorunlu olarak tanık listesi sunulmasını ve tanıkların zorla tahkim mahkemesine getirilmesini isteyemez. In solchen Fällen ist sie auf die Unterstützung der staatlichen Gerichte angewiesen. [AST2] Son olarak, hakemler bir mahkeme kararı ile aynı etkiye sahip olan ve devlet mahkemeleri tarafında da icra kabiliyeti olan yazılı bir tahkim kararı verirler. Hakem kararları kesin hüküm oluşturur ve tıpkı mahkeme kararları gibi icra edilir. Bei einem Vergleich haben die Parteien die Möglichkeiten, diesen als Schiedsspruch mit vereinbartem Wortlaut verkünden zu lassen.[AST3] 

Tahkimin avantajları ve dezavantajları

Bazı uyuşmazlıklarda tahkim yolu, devlet mahkemelerine daha iyi bir alternatif olarak görülmektedir.

Tahkim süreci, uyuşmazlığın taraflarının isteklerine cevap veren çok daha esnek bir şekilde uyarlanabilir; örneğin, duruşma yeri serbestçe seçilebilir. Ek olarak, tahkim prosedürü, karmaşık işlemlerde çok daha hızlı bir uyuşmazlık çözümü sunar ve uyuşmazlık değeri yüksek ihtilaflarda maliyetleri azaltabilmektedir. Şöyle ki, tahkim usulü hem zaman hem de maliyet açısından ekonomik olabilmektedir. Olumlu imajlarını korumak isteyen Şirketler için yaşlanılan uyuşmazlığın kamu ile açıklanmaması ve gizlilik menfaatinin korunması da önemlidir. Taraf şirketler ayrıca ticari sırlarının korunması ve teknolojik transferlerin gerçekleştiği sözleşmeler için de tahkimin gizliliğinden yararlanırlar. Devlet mahkemesinde yargılama usulü kural olarak kamuya açıktır, bunun aksine tahkim usulünde taraflar gizlilik kararlaştırabilecektir. Taraflar, hakemleri özgürce seçerek, uygun mesleki bilgiye sahip kişilerin hakem olarak atayabilerek uyuşmazlığın en adil şekilde çözüleceğinden emin olabilirler. Özellikle uluslararası uyuşmazlıklarda taraflar, kendi milli hukuklarının avantajlarından kaçınarak, hiçbir tarafın avantajının bulunmadığı uygulanacak hukuk bakımından da tarafsızlığın olduğu tahkim yargılamasına sıklıkla başvururlar. Uluslararası tahkim yargılaması sonucunda verilen kararların kolay bir şekilde yerel mahkemelerde tenfiz edilmesi 1958 New York Konvansiyonu’na dayanmaktadır. Almanya ve Türkiye dahil bir çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülke bu anlaşmanın tarafıdır.

Ancak bu hızlandırılmış uyuşmazlık çözümü bazı dezavantajları da beraberinde getirmektedir. Her şeyden önce, tahkim masrafları çok yüksektir ve ancak ihtilaf konusu miktar çok yüksekse tahkime başvurulması değer kazanacaktır. Ayrıca, tahkim yargılaması sonucu verilen karar temyiz edilemez; bu da aleyhine karar verilen taraf için risk teşkil etmektedir. Hakemler taraflarca seçilir ama bazıları avukat olarak da çalışır, yani bağımsızlık ve tarafsız yargılama her zaman garanti edilemez. Ayrıca, tahkim mahkemeleri devlet mahkemelerinden tamamen bağımsız değildir, örneğin zorlayıcı tedbirlere karar verirken bir devlet mahkemesinin desteğine ihtiyaç duyar.

Tahkim Türleri

Taraflar aralarındaki uyuşmazlıkları tahkim yoluyla çözmek istedikleri konusunda anlaştıkları takdirde, farklı tahkim türleri seçebilirler. Tahkim, kurumsal ve ad hoc tahkim olarak iki ana türe ayrılabilir.

Bu tahkim türlerinden ilki ad hoc tahkimdir. Türkçeye “geçici” tahkim olarak çevrilebilir. Bu tahkim türünde, yargılama sürecinin organize edilmesi tamamen taraflara aittir. Bu tür tahkimde taraflar; usul kurallarını, hakemlerin atanması ve yargılama yerini kendileri belirlerler. Ancak taraf şirketler isteğe bağlı olarak BM Milletlerarası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tahkim kurallarını kullanabilirler. Uluslararası uyuşmazlıklarda en çok kullanılan tahkim kuralları UNCITRAL Tahkim Kurallarıdır. Yargılamanın organize edilmesinin sorumluluğu taraflarda olduğu için yorucu olabilecektir ancak, taraflar prosedürü çok esnek bir şekilde ihtiyaçlarına göre uyarlayabileceklerdir.

Diğer bir tahkim türü ise kurumsal tahkimdir. Bu tür tahkimde ise, tarafların tahkim süreci düzenlemesini bir hakem kuruluşuna tevdi etmektedirler. Ulusal ve uluslararası seviyede bir çok tahkim kuruluşu vardır. Almanya’daki en büyük tahkim kurumu, merkezi Bonn’da bulunan Alman Tahkim Kurumu’dur (DIS). Ticari tahkim ile ilgili başlıca kuruluşlar şunlardır: New York City’deki Amerikan Tahkim Birliği (AAA), Paris’teki Uluslararası Ticaret Odası (ICC) ve Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi. Ayrıca bu kuruluşların yanı sıra ticaret ve sanayi odaları, barolar, şirketler veya siyasi partiler bünyesinde kurulan “daimi” hakem heyetleri de bulunmaktadır.

Devletler arasındaki uyuşmazlıklar da tahkim mahkemeleri aracılığıyla çözülebilir. Örneğin; Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), dünyadaki ticaret engellerini azaltmayı ve uluslararası ticareti geliştirmeyi hedeflemektedir. Bir üye ülke mutabık kalınan düzenlemelere uymazsa, DTÖ Genel Konseyi tahkim mahkemesi olarak hareket edebilecektir. Bu şekilde düzenlemeleri ihlal üye devletleri tahkim mahkemesinde yargılayabilir ve cezalandırabilir.[AST4] 

Sonuç

Uyuşmazlıkların çözülmesi için doğrudan devlet mahkemelerine gidilmesi gerekmez. Tahkim mahkemeleri, şirketlere özellikle diğer şirketlerle olan ihtilafları çözmek için esnek ve karmaşık olmayan bir yol sunar ve böylece verimli zamandan ve maliyetten ekonomik fayda elde edilir. Taraflar tahkim sürecinde daha esnektir ve her şeyi kendileri organize edebilir veya bu amaçla özel olarak oluşturulan kurumlardan yardım alabilirler. Bununla birlikte, tahkim sürecinin her zaman doğru ve kanuna uygun olmasını sağlayan sabit usul kuralları vardır.

© Hülya Oruç. Ahmet Said Taştekin tarafından oluşturulmuştur.

O.Law , Düsseldorf’un kalbinde hukuki danışmanlık sunan, yüksek motivasyona sahip profesyonellerle işbirliği içinde çalışan modern ve dinamik bir hukuk firmasıdır. Doğu Avrupa’da bir vergi danışmanı ve geniş bir avukat ağı ile olan işbirliğimiz ile öne çıkıyoruz.

O.Law, uluslararası işbirliklerimize odaklanarak, ticaret hukuku ile ilgili tüm hukuki taleplerde desteklemektedir. Alman-Türk ticari ilişkilerinin yoğunluğu ve önemi göz önünde bulundurularak bir Türkiye Masası kurduk.

Yaratıcı yaklaşımlarla verimli ve ekonomik çözümler, O.Law’ın ayırt edici özelliklerini belirliyor. O.Law, Almanca, Türkçe ve İngilizce dillerinde hukuki hizmetler sunmakta ve kültürel olarak çifte destek verebilmektedir. Ortak bir dil konuşmak bizim için önemlidir.

O.Law – Uluslararası Hukuk Bürosu

Avukat Hülya Oruç, LL.M.

Goethestr. 30

40237 Düsseldorf

+ 49 211 976 358 -19

info@olaw.eu

www.olaw.eu

O.Law, Düsseldorf merkezli bir hukuk firmasıdır. Dünya çapında girişimciler için hizmet üretir ve onların hayallerini gerçekleştirmek çalışır.

Sizin dilini konuşuyoruz.

 [AST1]Türkiye’de Milli ve Milletlerarası tahkim olarak ikiye ayrılır. Bu sebeple milli yazdım.

 [AST2]Mahkeme tahkimi nasıl destekler? Anlayamadım bu cümleyi.

 [AST3]Burada ne anlatılmak istendiğini anlamadım. Bu şekilde çevirdim:

“(Eğer taraflar anlaşırlarsa, tahkim yargılaması sonucu ortaya çıkan kararı, mutabık kalınan usul ile ilan edebilirler.)

 [AST4]“Şirketler için Tahkim” başlıklı bir yazıda buna yer vermesek daha iyi olmaz mıydı?